اختلال دوقطبی و نشانه هایی که نباید از آن غافل شد
در زندگی هر کدام از ما لحظاتی وجود دارند که باعث بروز احساساتی نظیر افسردگی، ناراحتی، شادی، هیجان و خوشحالی می‌شوند. بسیار مهم است که میان تغییرات خلقوخو و همچنین دست کشیدن از علایق و اختلال دوقطبی تمایز قائل شد. عدم توجه به اختلال دوقطبی می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در زندگی فرد شود؛ اما تأثیر آن بین افراد متفاوت است. با درمان و پشتیبانی مناسب، بسیاری از این افراد می‌توانند بدون مشکل به زندگی خود ادامه دهند.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دو قطبی یا همان بیماری مانیک باعث نوسانات شدید خلقی می‌شود که شامل هیجانات شدید (شیدایی یا هیپومانیا) و احساسات پایین (افسردگی) است. هنگامی که فرد مبتلا به این اختلال افسرده می‌شود، ممکن است احساس غم و اندوه و ناامیدی کند و در اکثر فعالیت ها علاقه یا لذت خود را از دست بدهد. هنگامی که خلقوخوی وی به سمت شیدایی یا هیپومنیا تغییر می‌کند، ممکن است احساس سرخوشی، انرژی مضاعف یا تحریک‌پذیری غیرعادی داشته باشد. این نوسانات خلقی می‌تواند بر خواب، انرژی، فعالیت، رفتار و توانایی تفکر فرد تأثیر بگذارند.
این بیماری موجب بروز دوره‌های رفتاری متفاوتی در اشخاص می‌شود که شامل دوره شیدایی و دوره افسردگی است. دوره شیدایی زمانی است که فرد خلق و خوی بسیار فعالی دارد (مرتباً دچار تغییر حالت می‌شود) و دوره افسردگی زمانی است که فرد به شدت آرام و افسرده است. معمولاً سن شروع بیماری مانیک حدود 25 سالگی است؛ اما می‌تواند در سنین پایین‌تر نیز بروز کند. درصد شیوع آن میان مردان و زنان تقریباً یکسان خواهد بود.
اگرچه این اختلال یک بیماری است که همیشه همراه افراد خواهد بود؛ اما می‌توان با داشتن برنامه درمانی، نوسانات خلقی و سایر علائم را مدیریت کرد. در بیشتر موارد، این بیماری با داروها و مشاوره روانشناختی درمان می‌شود. ممکن است بیماری مانیک در نوجوانان را به اشتباه اختلال شخصیت ضداجتماعی یا اسکیزوفرنیا تشخیص دهند.
انواع اختلال دوقطبی
پس از پرداختن به اینکه بیماری دوقطبی چیست، باید انواع مختلف این بیماری را مورد بررسی قرار داد. بیماری دوقطبی به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شود که شامل موارد زیر خواهند بود:
- بیماری دوقطبی نوع اول (Bipolar I Disorder): این اختلال دوره شیدایی (مانیک) است و حداقل 7 روز به طول می‌انجامد. ممکن است علائم مانیا آنقدر شدید باشد که فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. در اختلال نوع اول بیمار می‌تواند قبل از ورود به دوره شیدایی، دوره افسردگی را تجربه کرده باشد که معمولاً 2 هفته طول خواهد کشید. دوره افسردگی می‌تواند با علائم جنون نیز همراه باشد.
- بیماری دوقطبی نوع دوم (Bipolar II Disorder): در بیماری نوع دوم فرد حداقل یک دوره افسردگی و یک دوره نیمه شیدایی (هیپومانیا) را تجربه خواهد کرد. اختلال نوع دوم خفیف‌تر از بیماری مانیک (نوع اول) بوده و در زنان شایع‌تر است.
- سیکلوتیمیا (Cyclothymic Disorder): افراد مبتلا به سیکلوتیمیا دچار دوره افسردگی و هیپومانیا می‌شوند. سیکلوتیمیا دارای دوره‌ای کوتاه‌تر اما با شدت بیشتری است. اکثر مبتلایان به این بیماری تنها یک الی دو ماه را در طول سال دارای خلقوخوی ثابت هستند.
بعضی اوقات ممکن است فرد علائم اختلال دوقطبی را تجربه کند که با سه دسته ذکر شده در بالا مطابقت ندارد که به آن “اختلالات دو قطبی نامشخص” گفته می‌شود. این اختلالات می‌توانند در حین بارداری یک زن یا به دنبال زایمان ظاهر شوند. اگرچه علائم ممکن است با گذشت زمان متفاوت باشد؛ اما اختلال دو قطبی معمولاً نیاز به درمان مادام العمر دارد.
علائم و نشانه‌های بیماری دوقطبی
بررسی علائم و نشانه‌ها باعث می‌شوند تا با این بیماری بهتر آشنا شویم. افراد مبتلا به بیماری دو قطبی دوره‌هایی از احساسات غیرمعمول شدید، تغییر در الگوهای خواب و سطح فعالیت و رفتارهای نامتعارف را تجربه می‌کنند. این دوره‌ها “اختلالات خلقوخو” نامیده می‌شوند. دوره ها ممکن است طولانی مدت بوده و چند روز یا هفته‌ها ادامه داشته باشند.
| افراد دارای بیماری مانیک | افراد دارای دوره افسردگی |
| بسیار پرخاشگر و تحریک‌پذیر | بسیار غمگین، ناامید و افسرده |
| آشفته و عصبی | از دست دادن انرژی |
| کم خوابی | مشکلات خواب |
| توهم | افزایش یا کاهش وزن |
| اعتماد به نفس کاذب | احساس بی‌ارزشی و گناه |
| از دست دادن اشتها | افکار خودکشی |
| دست زدن به کارهای پرخطر | توهم |
| پرحرفی | عدم تمرکز |
| تصمیمات ناگهانی | صحبت آهسته و فراموشی |
افرادی که یک دوره با ویژگی‌های مختلط را تجربه می‌کنند، ممکن است بسیار غمگین یا ناامید باشند؛ در حالی که در یک زمان، احساس انرژی بسیار می‌کنند.
علائم بیماری در کودکان و نوجوانان
شناسایی این اختلال در کودکان و نوجوانان می‌تواند دشوار باشد. غالباً دشوار است که بگوییم این فراز و نشیب‌های طبیعی هستند یا نتیجه استرس و تروما یا علائم یک مشکل سلامت روانی است. کودکان و نوجوانان ممکن است دوره‌های افسردگی یا مانیک یا هیپومانیا متمایزی داشته باشند؛ اما این الگوهای رفتاری می‌تواند با اختلالات دوقطبی در بزرگسالان متفاوت باشد و خلق و خو می‌تواند به سرعت تغییر کند. برخی از کودکان ممکن است دوره‌هایی بدون علائم داشته باشند. برجسته‌ترین علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان ممکن است شامل نوسانات شدید خلقی باشد که با تغییرات خلقی معمول آن‌ها متفاوت است.
علت بروز اختلالات دوقطبی
هنوز دانشمندان علت مشخصی را برای علت بروز بیماری مانیک و دوره شیدایی کشف نکرده‌اند. در حال حاضر، آن‌ها معتقدند که چندین عامل ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند، از جمله:
- ژنتیک
در صورتی که والدین یا خواهر و برادر افراد این اختلال را داشته باشند، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد؛ اما نقش ژنتیک مطلق نیست. فردی از خانواده‌ای با سابقه اختلال دو قطبی ممکن است هرگز دچار این اختلال نشود. مطالعات دوقلوهای یکسان نشان داده است که حتی اگر یکی از آن‌ها این اختلال را داشته باشد ممکن است دیگری دچار این بیماری نشود.
- استرس
قرارگیری در شرایط استرس‌زا مانند مرگ عزیزان، بیماری، رابطه عاطفی ناموفق، طلاق یا مشکلات مالی می‌تواند باعث بروز بیماری مانیک یا ظهور دوره شیدایی شود. بنابراین، توجه به استرس می‌تواند در رشد بیماری نقش بسزایی داشته باشد.
- ساختار و عملکرد مغز
اسکن مغزی نمی‌تواند این اختلال را تشخیص دهد؛ اما محققان تفاوت‌های ظریفی در اندازه یا فعالیت برخی ساختارهای مغز در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی را مشخص کرده‌اند که با عملکرد مغز سایر انسان‌ها تفاوت دارد.
ممکن است افراد سال‌ها دچار این بیماری بوده باشند ولی به دلیل داشتن علائم مشترک با سایر بیماری‌ها به درستی تشخیص داده نشده باشند. بیماری‌هایی که غالباً با دوره شیدایی اشتباه گرفته می‌شوند شامل موارد زیر خواهند بود:
- پانیک اتک
- وسواس
- پرخوری
- اعتیاد
- بیش فعالی
علی رغم تغییرات شدید خلق و خو، افراد مبتلا به این بیماری اغلب متوجه نیستند که چه میزان بی‌ثباتی عاطفی آن‌ها زندگی خود و عزیزانشان را مختل می‌کند. با توجه به توضیحاتی که داده شد، افرادی که دارای علائم افسردگی یا شیدایی هستند باید به پزشک یا روانپزشک مراجعه کنند؛ چرا که این بیماری به صورت خود به خودی بهبود نمی‌یابد.
عوامل تشدیدکننده بیماری
مهم‌ترین عواملی که باعث تشدید این بیماری می‌شوند، عدم توجه به درمان یا قطع دارو است. در صورت انجام هر کدام از این موارد، تعداد دوره‌های مانیا یا هیپومانیا بیشتر و وخیم‌تر خواهد شد. بروز هیچ کدام از دوره‌های بیماری قابل پیش بینی نیست و ممکن است بین بروز هر کدام از آن‌ها سال ها فاصله باشد.
در زنان می‌تواند خودش را در دوران بارداری و پس از زایمان به شکل افسردگی پس از زایمان نشان دهد. احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری تیروئید، سردردهای میگرنی، بیماری قلبی، دیابت، چاقی و سایر بیماری‌های جسمی در افرادی که دارای این اختلال هستند به مراتب بیشتر است.
درمان اختلال دوقطبی
خوشبختانه، این بیماری حتی در شدیدترین حالت خود نیز قابل درمان است؛ البته درمان به معنای بهبود کامل نیست. منظور از بهبود جلوگیری از عود بیماری و مواجه با تغییرات شدید خلقی است. ترکیب دارو و روان درمانی مؤثرترین روش در درمان این اختلال است. رفتن پیش روانشناس یا روانپزشک به مدیریت بهتر بیماری توسط فرد و اعضای خانواده او کمک می‌کند.
- دارو درمانی
داروهای خاص می‌توانند به مدیریت علائم اختلال کمک کنند. ممکن است برخی از افراد قبل از پیدا کردن داروهایی که به بهترین وجه کار می‌کنند، چندین داروی مختلف را امتحان کرده باشند. داروهایی که معمولاً برای درمان اختلال استفاده می‌شود شامل تثبیت کننده خلق و خو و ضد روانپریشی است. برنامه‌های درمانی همچنین ممکن است شامل داروهایی باشد که خواب یا اضطراب را هدف قرار می‌دهند. روانپزشکان غالباً داروهای ضد افسردگی را برای درمان دوره افسردگی تجویز می‌کنند.
- روان درمانی
روان درمانی که Talk Theraphy نیز نامیده می‌شود، می‌تواند بخشی مؤثر از برنامه درمانی برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باشد. روان درمانی اصطلاحی برای انواع تکنیک‌های درمانی است که هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده است. این امر می‌تواند پشتیبانی، آموزش و راهنمایی را برای افراد مبتلا به این اختلال و خانواده‌های آن‌ها فراهم کند. درمان ممکن است شامل روش‌های درمانی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) و آموزش روانشناسی باشد.
- شوک درمانی
شوک درمانی (ECT) روش تحریک مغز است که می‌تواند به افراد کمک کند تا از علائم شدید اختلال نجات پیدا کنند. با استفاده از ECT، فرد معمولاً طی چند هفته یک سری جلسات درمانی را پشت سر می‌گذارد و این روش درمانی بی خطر است. این امر می‌تواند در درمان دوره‌های شدید افسردگی و مانیا مؤثر باشد. شوک درمانی همچنین در صورت نیاز به پاسخ سریع، مانند خطر خودکشی یا کاتاتونیا (وضعیت عدم پاسخگویی) می‌تواند مؤثر باشد.
- تحریک مغناطیسی مغز (TMS)
TMS یک روش جدید برای تحریک مغز است که در آن از امواج مغناطیسی استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که تحریک مغناطیسی مغز برای بسیاری از افرادی که دارای افسردگی هستند مفید است؛ اما نقش آن در درمان اختلال دو قطبی هنوز در دست بررسی است.
افراد مبتلا به این بیماری زمانی که دوره شیدایی یا هیپومانیا را تجربه می‌کنند، به دنبال کمک هستند. داشتن تجربه کافی در مواجه با این اختلال بسیار ضروری است؛ چرا که ممکن است با بیماری افسردگی اشتباه گرفته شود. این امر به ویژه در هنگام درمان اولیه افسردگی بسیار مهم است؛ زیرا داروهای ضد افسردگی می‌توانند یک قسمت جنون آمیز را در افرادی که احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی را دارند، ایجاد کند.
سخن نهایی
در این مطلب از مشاورلایو سعی کردیم تا شما را با اختلال دوقطبی، علائم و روش‌های درمان آن بیشتر آشنا کنیم. متأسفانه، اکثر مردم با این اختلال آشنایی کافی را ندارند. آگاهی از اختلالات روانی تأثیر بسزایی در روند بهبود و کاهش علائم این بیماری دارد. مهم است که بلافاصله پس از تشخیص بیماری روند درمان را به صورت جدی پیگیری کرد تا بیماران بتوانند دارای زندگی نرمالی باشند و از عوارضی که این بیماری در پی دارد جلوگیری شود.
