پانیک اتک، بیماری که ممکن است هرکسی آن را تجربه کند!
آیا تا به حال این تجربه را داشته‌اید که به صورت ناگهانی شروع به لرزیدن کرده، ضربان قلبتان بالا برود و احساس ترس و دلشوره عجیبی به شما دست دهد؟ همه ما در زمان‌های خاصی دچار ترس و اضطراب می‌شویم که این یک واکنش طبیعی به شرایط استرس‌زا و خطرناک است؛ اما اگر این اتفاق بدون پیش‌بینی و وجود محرک رخ دهد ممکن است نشان از وجود بیماری پانیک اتک یا اختلاس هراس باشد. اگر این اختلال جدی گرفته نشود، می‌تواند کیفیت زندگی افراد را تا حد قابل توجهی پایین بیاورد.
با ما در طول این مقاله همراه باشید تا بیشتر با بیماری پانیک اتک آشنا شده و در خلال آن به بررسی علل و علائم این اختلال بپردازیم.
پانیک اتک چیست؟
پانیک اتک یک ترس ناگهانی است که باعث ایجاد واکنش‌های شدید، بدون وجود خطر واقعی و یا دلیل خاصی می‌شود. حملات وحشت می‌تواند بسیار ترسناک باشد و با مواردی مانند افزایش ضربان قلب، تنگی تنفس، سرگیجه، لرزش و تنش عضلات همراه است. حملات وحشت به طور مکرر و غیر منتظره اتفاق می‌افتد. حمله پانیک اتک می‌تواند از چند دقیقه تا نیم ساعت به طول انجامد. با این حال، اثرات جسمی و عاطفی حمله ممکن است تا چند ساعت ادامه داشته باشد.
حدود 35 درصد از مردم در بعضی مواقع در زندگی خود پانیک اتک را تجربه می‌کنند. حمله وحشت را نیز می‌توان یک حمله اضطرابی نامید. بدون درمان، این حملات مکرر و طولانی مدت بوده و می‌تواند زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. افراد ممکن است از ترس حمله، از قرارگیری در اجتماع خودداری کنند.
علائم پنیک
حملات پانیک اتک یا اختلال هراس به طور معمول بدون هشدار قبلی آغاز می‌شود. این حملات می‌توانند در هر زمان رخ دهند (هنگامی که شما در حال رانندگی هستید، در بازار، در خواب یا در وسط یک جلسه کاری). این حملات ممکن است گاه به گاه بوده و یا ممکن است مرتباً اتفاق بیفتد. حملات معمولاً در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسد و ممکن است فرد بعد از حمله احساس خستگی کند. به طور معمول پانیک اتک با علائم زیر همراه است:
- احساس خطر
- ترس از دست دادن کنترل
- ترس از مرگ
- تپش قلب
- لرزش
- تنگی تنفس
- گرفتگی گلو
- گُرگرفتگی
- حالت تهوع
- درد قفسه سینه
- سرگیجه و ضعف
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن بدن
- تعریق
- خشکی دهان
- زنگ زدن گوش
- نیاز به فرار
- ناراحتی معده
یکی از بدترین موارد در رابطه با حملات پانیک اتک، ترس از تکرار است. ممکن است افراد از این حملات به حدی بترسند که از قرار گیری در موقعیت‌های خاصی که ممکن است باعث وقوع حمله شود، خودداری کنند و بهترین راه مقابله با آن در وهله اول مشاوره از راه دور یا حضوری است. اگر دچار علائم اختلال هراس هستید، بهتر است تا در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. حملات پنیک اتک خطرناک نیستند؛ اما در صورتی که جدی گرفته نشوند، ممکن است بدتر شوند.
پاسخ جنگ یا گریز
هنگامی که بدن با خطر جدی روبرو می‌شود، مغز به سیستم عصبی دستور می‌دهد تا “پاسخ جنگ یا گریز” را فعال کند. بدن با طیف وسیعی از مواد شیمیایی، از جمله آدرنالین که باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی می‌شود روبه‌رو خواهد شد. به عنوان مثال، ضربان قلب و تنفس افزایش می‌یابد و خون به عضلات منتقل می‌شود تا برای مبارزه فیزیکی یا فرار آماده شود.
گفته می‌شود که هنگامی که “پاسخ جنگ یا گریز” ایجاد می‌شود، حملات پانیک اتک رخ می‌دهد؛ اما ممکن است هیچ خطری وجود نداشته باشد. فرد ممکن است علائم حمله را در موقعیت‌های بی‌خطر و ظاهراً بدون استرس مانند تماشای تلویزیون یا هنگام خواب تجربه کند. برخی از عواملی که می‌توانند بدن را در موقعیت حمله پنیک قرار دهد عبارتند از:
- استرس مزمن (مداوم): این شرایط باعث می‌شود بدن بالاتر از حد معمول هورمون آدرنالین تولید کند.
- استرس حاد (مانند تجربه یک واقعه آسیب‌زا): این موقعیت می‌تواند ناگهان بدن را با مقادیر زیادی از مواد شیمیایی برای جلوگیری از استرس مواجه کند.
- فشار خون بالا: داشتن فشار خون بالا تعادل گازهای خونی را مختل می‌کند؛ چرا که اکسیژن به اندازه کافی در خون وجود ندارد.
- ورزش سخت: برای برخی افراد، این کار ممکن است باعث تشدید حملات شود.
- مصرف بیش از حد کافئین: کافئین در قهوه، چای و سایر نوشیدنی‌های انرژی‌زا یک محرک قوی است.
- بیماری: ممکن است باعث تغییرات جسمی شود و حمله را در پی داشته باشد.
- تغییر ناگهانی محیط: مانند راه رفتن در یک محیط پر ازدحام، گرم یا بسته.
برخی از داروها مانند آرامش‌بخش، الکل و کافئین ممکن است باعث ایجاد علائم حمله پنیک شوند. مهم است که فرد به پزشک مراجعه کند تا اطمینان حاصل شود که هرگونه حمله علائم ناشی از بیماری‌های زیر نیست:
- دیابت
- آسم
- مشگلات گوش داخلی
- پرکاری تیروئید
- مشکلات قلبی
علل بروز پانیک اتک
اختلال پانیک اتک چه وقت بروز می‌کند؟
به طور دقیق مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد حملات پانیک اتک یا اختلال هراس می‌شوند؛ اما ممکن است عوامل زیر نقشی در بروز آن داشته باشند:
- ژنتیک
- استرس بیش‌از‌حد
- خلق‌وخویی که نسبت به استرس و احساسات منفی حساس‌تر است
- تغییرات خاصی در نحوه عملکرد قسمت‌های مختلف مغز
برخی تحقیقات حاکی از آن است که مبارزه طبیعی بدن یا همان پاسخ جنگ و گریز در حملات هراس دخیل است. به عنوان مثال، اگر یک خرس به طرف شما بیاید، بدن شما به طور غریزی واکنش نشان می‌دهد. ضربان قلب و تنفس شما افزایش می‌یابد؛ زیرا بدن برای یک وضعیت تهدید کننده آماده می‌شود. بسیاری از همان واکنش‌ها در حمله پانیک اتک رخ می‌دهد؛ اما مشخص نیست که چرا یک حمله هراس هنگامی رخ می‌دهد که هیچ خطر آشکاری وجود ندارد.
علائم اختلال هراس اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و بیشتر مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عواملی که ممکن است خطر ابتلا به حملات هراس یا پانیک اتک را افزایش دهد عبارتند از:
- سابقه خانوادگی اختلال هراس
- استرس زیاد مانند مرگ یا بیماری جدی یک عزیز
- یک اتفاق ناخوشایند مانند تجاوز جنسی یا یک تصادف جدی
- تغییرات اساسی در زندگی مانند طلاق، تولد کودک، مهاجرت و…
- سیگار کشیدن یا مصرف بیش از حد کافئین
- سوء استفاده جسمی یا جنسی در کودکی
عوارض جانبی پانیک اتک
بدون درمان، حملات پانیک اتک و اختلال هراس تقریباً می‌تواند در هر لحظه از زندگی تأثیر بگذارد. ممکن است افراد از شروع حملات ترس بیشتری داشته باشند که کیفیت زندگی آنها را پایین می‌آورد. عوارضی که حملات ممکن است باعث ایجاد آنها شوند شامل موارد زیر است:
- ایجاد فوبیاهای خاص، مانند ترس از رانندگی یا ترک خانه
- مراقبت‌های مکرر پزشکی
- اجتناب از حضور در موقعیت‌های اجتماعی
- مشکلات در محل کار یا مدرسه
- افسردگی، اختلالات اضطرابی و سایر اختلالات روانپزشکی
- افزایش خطر خودکشی
- مصرف الکل یا سوء استفاده از مواد دیگر
- مشکلات مالی
راه‌های تشخیص پانیک اتک
روش‌های مختلفی برای تشخیص این اختلال وجود دارد. معمولاً تشخیص با کمک روش‌های زیر صورت می‌گیرد:
- معاینه کامل فیزیکی
- آزمایش خون برای بررسی تیروئید و انجام آزمایشات برای اطمینان از سلامت قلب، مانند الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)
- یک ارزیابی روانشناختی برای صحبت در مورد علائم، ترس‌ها یا نگرانی‌ها، موقعیت‌های استرس‌زا، مشکلات رابط، موقعیت‌هایی که ممکن است از آنها اجتناب شود و سابقه خانوادگی
روش‌های درمان اختلال هراس یا پانیک اتک
درمان این اختلال می‌تواند به کاهش شدت و میزان حملات کمک کند و عملکرد افراد را در زندگی روزمره بهبود بخشد. گزینه‌های اصلی درمان، روان درمانی و استفاده از داروها است. بسته به شدت اختلال ممکن است یک یا هر دو نوع درمان توصیه شود.
- روان درمانی
روان درمانی یا Talk Therapy، یک درمان مؤثر برای کنترل حملات در نظر گرفته می‌شود. روان درمانی می‌تواند به افراد در درک حملات و اختلال هراس کمک کند و یاد بگیرند که چگونه با آنها کنار بیایند. نوعی روان درمانی به نام رفتار درمانی شناختی (CBT) می‌تواند به افراد کمک کند تا از طریق تجربه یاد بگیرید که علائم وحشت خطرناک نیست و واکنش مناسب در زمان حمله چیست. درمان موفق می‌تواند به افراد در غلبه بر ترس از موقعیت‌هایی که به دلیل حملات از آن اجتناب کرده‌اند، کمک کند.
- داروها
در صورت بروز این اختلال، داروها می‌توانند به کاهش علائم مرتبط با حملات و همچنین افسردگی کمک کنند. نشان داده شده است که چندین نوع دارو در مدیریت علائم حملات پانیک اتک مؤثر است، از جمله:
- مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs): به طور کلی با خطر کم عوارض جانبی SSRI، به عنوان اولین داروها برای درمان حملات هراس توصیه می‌شود. SSRIهای تصویب شده توسط سازمان غذا و دارو (FDA) برای درمان اختلال هراس شامل فلوکستین، پاروکستین و سرترالین می‌شود.
- مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs): این داروها نوع دیگری از داروهای ضد افسردگی هستند. ونلافاکسین برای درمان اختلال هراس از سوی FDA تأیید شده است.
- بنزودیازپین‌ها: این آرام‌بخش‌ها که مورد تأیید FDA هستند، برای درمان اختلال هراس به کار رفته و شامل آلپرازولام و کلونازپام است. بنزودیازپین‌ها فقط به صورت کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ زیرا می‌توانند عادت ایجاد کنند و باعث وابستگی روحی یا جسمی می‌شوند. اگر افراد در مورد مصرف الکل یا مواد مخدر مشکلی داشته باشند، این داروها انتخاب خوبی نیستند.
سبک زندگی افراد مبتلا
افراد مبتلا به اختلال هراس می‌توانند ضمن استفاده از روان درمانی و دارو، با تغییر سبک زندگی خود از بروز حملات بیشتر جلوگیری کنند.
- پایبندی به برنامه درمانی. مواجهه با ترس‌ها می‌تواند دشوار باشد؛ اما درمان می‌تواند به آنها کمک کند احساس کنند که در خانه خود گروگان نیستند.
- پیوستن به یک گروه پشتیبانی. پیوستن به گروهی برای افراد مبتلا به حملات وحشت یا اختلالات اضطرابی می‌تواند آنها را با دیگران که با همان مشکلات روبرو هستند مرتبط کند و امکان به اشتراک‌گذاری تجربیات را بدهد.
- خودداری از استفاده داروهای دارای کافئین، الکل و سیگار کشیدن. همه این موارد می‌توانند حملات وحشت را تحریک یا بدتر کنند.
- تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش. به عنوان مثال، یوگا و تنفس عمیق کمک می‌کند تا بدن در شرایط بهتری قرار بگیرد.
- افزایش فعالیت‌های جسمی. فعالیت هوازی می‌تواند تأثیر آرامش‌بخشی بر افراد داشته باشد.
- داشتن خواب کافی. استراحت به اندازه کافی می‌تواند تأثیر مثبتی بر عملکرد بدن داشته باشد.
کلام آخر
در طول این مطلب به بررسی این مورد پرداختیم که پانیک اتک یا اختلال هراس چیست و می‌تواند چه تأثیری بر زندگی روزمره مبتلایان داشته باشد. ممکن است حملات این اختلال در هر زمان و مکانی رخ دهد و شناخت بهتر آن می‌تواند به افراد در هنگام بروز حملات کمک کند. متأسفانه درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد؛ اما می‌توان با کمک پزشک و تغییر سبک زندگی آن را تا حد زیادی کنترل کرد. مشاورین مجرب ما در سامانه مشاورلایو آماده ارائه هرگونه کمک به شما هموطنان عزیز در این راستا هستند.
