آگورافوبیا چیست و چگونه درمان می شود؟
آگورافوبیا یا گذرهراسی یکی از انواع فوبیا است که در دسته اختلالات اضطرابی قرار می گیرد. فرد مبتلا به این اختلال ترسی افراطی و غیرمنطقی نسبت به فضاهای باز، شلوغ، مکان های عمومی داشته و دچار حملات وحشتزدگی می شود. افراد مبتلا به آگورافوبیا نمی توانند به تنهایی از خانه بیرون بروند و این مشکل می تواند باعث شود که آن ها مدت زیادی را در خانه بمانند. مسلماً این وضعیت عملکردهای روزانه آن ها را با اختلال زیادی مواجه خواهد کرد. با این حال، روش های روان درمانی و دارویی گوناگونی وجود دارد که می تواند به فرد مبتلا کمک کند تا هرچه سریع تر به درمان مشکل خود بپردازد.
با توجه به اهمیت موضوع در ادامه این مقاله از مشاورلایو به نشانه ها، علل و راهکارهای درمانی این اختلال اشاره خواهیم کرد.
آگورافوبیا چیست؟
این مشکل نوعی اختلال اضطرابی است. فرد مبتلا به گذرهراسی می ترسد محیطی که می شناسد یا امن می داند را ترک کند. در موارد شدید، فرد مبتلا به این اختلال خانه خود را تنها محیط امن می داند. این افراد ممکن است برای روزها، ماه ها یا حتی سال ها از ترک خانه خود اجتناب کنند. کلمه آگورافوبیا به معنای “ترس از بازار” است. به طور کلی، مکان های عمومی شلوغ (مانند سوپرمارکت ها، مراکز خرید، تراموا، قطار، هواپیما و فرودگاه ها) بیشترین ترس را برای افراد ایجاد می کنند.
به طور معمول، اختلال آگورافوبیا اغلب به عنوان یک اضطراب خفیف در مورد یک رویداد، مکان یا موقعیت خاص شروع می شود و در طول زمان به یک ترس عمومی از حضور در جمع تبدیل می شود. کارشناسان بهداشت روان بر این باورند که ریشه آگورافوبیا ترس از احساسات جسمی و روانی و اغلب از وحشت یا از دست دادن کنترل یا شرمساری است. فرد مبتلا به ازدحام هراسی تمایلی به بازدید از مکان های “ناامن” ندارد؛ زیرا می ترسد که انجام این کار باعث ایجاد اضطراب یا حمله پانیک شود.
علائم و نشانه های گذرهراسی
این اختلال در بین زنان شایع تر از مردان است و معمولاً قبل از 35 سالگی شروع می شود. از آنجایی که ازدحام هراسی نوعی اختلال اضطرابی است، بسیاری از علائم منعکس کننده علائم حملات پانیک و اختلال اضطراب فراگیر می باشد. علائم و نشانه های این مشکل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب در پاسخ به دور بودن از محیطی که احساس امنیت می کند
- حمله پانیک شامل علائمی مانند تنگی نفس، تعریق، سرگیجه، ضربان قلب سریع، احساس خفگی، حالت تهوع و احساس ترس یا وحشت شدید
- عزت نفس پایین و از دست دادن اعتماد به نفس
- ترس از فضاهای باز، پل ها یا مراکز خرید
- ترس از فضاهای بسته یا ساختمان ها
- ترس از دست دادن کنترل در یک مکان عمومی
- ترس از وسایل حمل و نقل عمومی
- هایپرونتیلاسیون
عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند باعث ایجاد فوبیا شوند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیکشان مبتلا به اختلال اضطراب است در معرض خطر ابتلا به فوبیا هستند. رویدادهای ناراحت کننده، می تواند فوبیا ایجاد کند. قرار گرفتن در معرض فضاهای بسته، ارتفاع زیاد و نیش حیوانات یا حشرات می تواند منبع فوبیا باشد. سوء مصرف مواد و افسردگی نیز با فوبیا مرتبط است. فوبیا علائم متفاوتی با بیماری های روانی جدی مانند اسکیزوفرنی دارد. در اسکیزوفرنی، افراد دارای توهمات دیداری و شنیداری، هذیان و پارانویا هستند.
علت بروز این مشکل
آگورافوبیا را نمی توان به یک علت واحد نسبت داد. علاوه بر مسائل مادرزادی و ژنتیک، وجود سایر بیماری ها، تجارب مانند دیدن موقعیت های بی پناهی در سایر افراد، استرس های محیطی و به طور کلی همه مسائلی که در پرورش ما نقش داشته اند، باعث بروز بیماری می شوند. با این حال عوامل متعدد ممکن است خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند، از جمله :
- افسردگی
- ابتلا به سایر فوبیاها مانند کلاستروفوبیا (فوبیای ترس از محیط بسته) و فوبیای اجتماعی
- نوع دیگری از اختلال اضطراب مانند اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال وسواس فکری اجباری
- سابقه سوء استفاده فیزیکی یا جنسی
- مشکل سوء مصرف مواد مخدر
- سابقه خانوادگی ازدحام هراسی
عوارض اختلال گذرهراسی
اگر این مشکل درمان نشود، می تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهد. مثلاً:
- فعالیت های خارج از خانه مانند محل کار، مدرسه، معاشرت و سرگرمی ها را با مشکل مواجه می کند.
- مشکلات مالی، انزوا، تنهایی و بی حوصلگی ممکن است منجر به احساس ناراحتی بیشتر و افزایش خطر افسردگی شود.
- ممکن است فرد تشخیص دهد که ترس او غیرمنطقی است؛ اما در انجام هر کاری ناتوان باشد.
- ممکن است از خود عصبانی و ناامید شوند.
- این احساسات منفی به عزت نفس آسیب می رساند و به افسردگی و دیگر اضطراب ها و ترس ها کمک می کند.
- فرد ممکن است سعی کند با استفاده از روش های ناسالم (مانند غذا خوردن، مواد مخدر یا الکل) که به نوبه خود می تواند باعث مشکلات بیشتری شود، با آن مقابله کند.
انواع آگورافوبیا
ترس از جمعیت یکی از انواع متعدد آگورافوبیا است. در حالی که بیشتر مردم از مکان های شلوغ خوششان نمی آید، فردی که با این مشکل دست و پنجه نرم می کند ممکن است در یک کنسرت احساس اضطراب شدید کند و با وحشت به دنبال راهی برای خروج یا دور شدن از جمعیت باشد.
اختلالات پانیک و گذرهراسی ارتباط نزدیکی با هم دارند. در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM)، روانشناسان و سایر متخصصان سلامت روان، اختلال هراس همراه با آگورافوبیا و آگورافوبیا بدون سابقه اختلال هراس است. علاوه بر این، اشکال مختلف ازدحام هراسی عبارتند از:
- آگورافوبیا پارانوئید
این اختلال ترکیبی از دو حالت پارانویا و آگورافوبیا است. پارانویا وجود باورهای نادرست یا تمرکز شدید بر روی چیزی است که حقیقت ندارد و باعث می شود فرد احساس خطر یا تهدید کند. از سوی دیگر، آگورافوبیا یک ترس شدید از احساس خارج شدن از منطقه راحتی و ناتوانی در فرار است.
ممکن است پارانویا و آگورافوبیا شبیه به هم به نظر برسند؛ زیرا هر دو شرایط شامل ترس شدید و بی میلی به ترک خانه است. با این حال، پارانویا مبتنی بر باورهای ثابت و نادرست است. برعکس، آگورافوبیا با ترس از حمله پانیک یا عدم دریافت کمک در شرایط ناراحت کننده همراه می باشد.
2. کلاستروفوبیا
افرادی که از کلاستروفوبیا رنج می برند از فضاهای کوچک و محدود می ترسند. اضطراب شدید آن ها باعث می شود از رقتن به فضاهای کوچک خودداری کنند. کلاستروفوبیا یک وضعیت نسبتاً شایع است که می تواند با درمان اصولی از بین برود.
3. آگورافوبیای آشفته
از آنجایی که افراد مبتلا به ازدحام هراسی اغلب در حفظ تعادل روحی و جسمی خود مشکل دارند، بیشتر به حواس بینایی و تاکتیکی متکی هستند. سیگنال های بصری و لمسی آن ها در صورت ترجمه نادرست توسط مغز می‌توانند تحریف شوند. فرد ممکن است احساس کند که در حال سقوط است. از آن جایی که حس تعادل آن ها دقیق نیست، ارتباط بین حواس پنج گانه و مغز به هم ریخته و فرد برای احساس ثبات تلاش می کند. این ارتباط نادرست می تواند وحشت شدید ایجاد کند.
4. آگورافوبیای کاتاتونیک
حالت کاتاتونیک عبارتی است که برای توصیف ناتوانی در حرکت به صورت معمولی استفاده می شود. آگورافوبیای کاتاتونیک باعث ناتوانی در صحبت کردن یا حرکت در موقعیت ترس می شود. ممکن است فرد دچار وحشت شود و برای نجات خود تقلا کند که می تواند خطرناک باشد. به عنوان مثال، برخی از افراد هنگام تلاش برای رانندگی از روی یک پل، آگورافوبیای کاتاتونیک را تجربه می کنند.
5. انوکلوفوبیا
انوکلوفوبیا یک فوبیای اجتماعی رایج است که شامل ترس غیرمنطقی از جمعیت زیاد می شود. زنان بیشتر از مردان تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرند. افراد مبتلا به انوکلوفوبیا از کنسرت و رویدادهای ورزشی به دلیل نگرانی شدید اجتناب می کنند.
تشخیص اختلال گذرهراسی
از آنجایی که آگورافوبیا بر اساس علائم و نشانه های خاص این اختلال تشخیص داده می شود، پزشک از فرد سوالاتی در مورد علائم می پرسد، از جمله زمان شروع، شدت آن ها و تعداد دفعات تجربه علائم. مانند بسیاری از تشخیص ها، پزشکان ممکن است بخواهند در مورد سابقه پزشکی فرد بدانند.
همچنین ممکن است متخصص پزشکی در مورد سابقه خانوادگی افراد بپرسد تا متوجه شود که آیا این بیماری به صورت ژنتیکی منتقل شده است یا خیر. هدف آن ها رد سایر علل احتمالی این علائم است. پزشک ممکن است برای کمک به رد هر گونه علت فیزیکی، آزمایش خون انجام دهد.
ازدحام هراسی در دوران کودکی
کودکانی که دچار اختلال اضطراب یا فوبیا هستند، معمولاً زمان زیادی را صرف نگرانی می کنند. به عنوان یک بزرگسال، افراد به طور معمول به برخی از مهارت های مقابله ای مجهز هستند و استقلال را تجربه کرده اند که می تواند علائم آگورافوبیا را قابل کنترل تر کند. با این حال، کودکان برای کنار آمدن با اضطراب زمان دشوارتری دارند و معمولاً به والدین خود یا بزرگسال دیگری وابسته هستند تا احساس امنیت کنند.
کودکان مبتلا به این اختلال اغلب از موقعیت های خاصی می ترسند؛ زیرا معتقدند فرار به تنهایی ممکن است دشوار باشد. علائم رایج در کودکان شامل عصبانیت، چسبیدن، گریه و سرد شدن دست ها در موقعیت‌هایی است که می تواند باعث ترس در آن ها شود. مدرسه می تواند مکان ترسناکی برای کودکان باشد.
درصد مبتلایان به اختلال گذر هراسی
در حالی که مطالعات بسیار کمی در مورد گذرهراسی وجود دارد؛ اما آماری که به این اختلال مربوط می شود نشان می دهد که زنان دو برابر بیشتر از مردان از این اختلال رنج می برند. تقریباً 0.8 درصد از بزرگسالان 18 ساله و بالاتر به این مشکل مبتلا هستند. این درصد ممکن است اندک به نظر برسد؛ اما 0.8 درصد از این گروه سنی به حدود 1.8 میلیون نفر می رسد. برخی از افراد بدون هیچ سابقه قبلی اختلال هراس مبتلا به آگورافوبیا تشخیص داده شده اند. میانگین سن ابتلا بین 25 تا 30 سالگی است، اگرچه بزرگسالان بالای 65 سال بیشترین شیوع آگورافوبیا را دارند.
روش های درمان ازدحام هراسی
درمان این اختلال شامل ترکیبی از روش های درمانی است. روش های درمانی می تواند شامل داروها (داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد اضطراب)، درمان شناختی رفتاری، مشاوره و روان درمانی، آموزش تمدد اعصاب، گروه های حمایتی و آموزش روش های خودحمایتی می شود.
- روان درمانی
روان درمانی شامل حساسیت زدایی سیستماتیک است که در آن فرد با حمایت و راهنمایی درمانگر خود به تدریج با موقعیت های اجتناب شده مواجه می شود. برخی تحقیقات نشان داده اند که ادغام مواجهه درمانی با درمان روان پویشی در اختلال هراس همراه با آگورافوبیا مفید بوده است. در بسیاری از مواقع، فرد در مواجهه با ترس های خود بهتر عمل می کند.
- درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) رایج ترین نوع درمان برای فوبیا است. این درمان شامل قرار گرفتن در معرض منبع ترس در یک محیط کنترل شده است. درمان شناختی رفتاری می تواند اضطراب افراد را کاهش دهد. این درمان بر شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای ناکارآمد و واکنش های منفی به فوبیا تمرکز دارد. تکنیک های جدید CBT از فناوری واقعیت مجازی استفاده می کند تا افراد را به طور ایمن در معرض منابع فوبیای خود قرار دهد.
- دارو درمانی
داروهای زیادی وجود دارد که ممکن است پزشک به افراد پیشنهاد دهد؛ اما رایج ترین آن ها داروهای ضد افسردگی هستند. اغلب پزشکان یکی از این داروها را با دوز پایین تجویز می کنند که سطح سروتونین را افزایش می دهد. برخی از داروهایی که به تعادل سروتونین کمک می کنند عبارتند از سیتالوپرام (سلکسا)، اسیتالوپرام اگزالات (لکساپرو)، فلوکستین (پروزاک)، سرترالین (زولوفت) و ونلافاکسین (افکسور).
- درمان های جایگزین
مجموعه ای از تمرینات ریلکسیشن که به افراد کمک می کند متوجه شوند که چه زمانی احساس تنش می کنند و یاد می گیرند که چگونه این تنش را کاهش دهند. معمولاً هر هفته یک جلسه یک ساعته به مدت 12 تا 15 هفته طول می کشد.
تغییرات سبک زندگی
کلید غلبه بر آگورافوبیا یادگیری کنترل علائم اضطراب و رفتن تدریجی به موقعیت هایی است که از آن می ترسید.
به عنوان مثال، تکنیک هایی وجود دارد که می توانید در طول حمله پانیک از آن ها برای تحت کنترل درآوردن احساسات خود استفاده کنید. داشتن اعتماد به نفس در کنترل احساسات ممکن است شما را در مقابله با موقعیت ها و محیط های ناخوشایند قبلی مطمئن تر کند. پیشنهادات کلی خود حمایتی عبارتند از:
- به آرامی نفس بکشید
هایپرونتیلاسیون (تنفس خیلی سریع و خیلی کم عمق) علائم حمله پانیک را بدتر می کند. آگاهانه تنفس خود را کند کنید. با هر بار تنفس، روی بزرگ کردن شکم تمرکز کنید، نه قفسه سینه (تنفس دیافراگمی).
2. از تکنیک های تمدد اعصاب استفاده کنید
حفظ آرامش ممکن است شامل روش هایی مانند مدیتیشن، آرام سازی عمیق عضلات یا ورزش منظم باشد. ممکن است لازم باشد برای یافتن روش یا روش‌هایی که برای شما بهترین کار را دارد، آزمون و خطا کنید.
3. از وضعیت خود آگاهی داشته باشید
غلبه بر ازدحام هراسی شامل درک چگونگی تأثیر اضطراب بر ذهن و بدن است.
4. سبک زندگی خود را تغییر دهید
محدود کردن یا اجتناب از مصرف کافئین، الکل و برخی داروها کمک کننده خواهد بود. ورزش منظم به کاهش سطح اضطراب کمک زیادی می کند.
