اختلال هذیان در بزرگسالان | علائم و نشانه + درمان
اختلال هذیان نوعی بیماری جدی است که سلامت روان را تحت تأثیر قرار می دهد؛ به گونه ای که فرد قادر به تشخیص واقعیت از خیالات نیست. اختلال هذیان گویی در گذشته اختلال پارانوئید داشت و در دسته اختلالات روانپریشی دسته بندی می شد. اختلال توهم زا یا همان هذیان ناشی از تفسیر نادرست دریافت ها یا تجربیات غیرواقعی هستند و یا مسئله ای ساده است که فرد آن را بیش از حد بزرگ می کند.
با این مطلب از مشاورلایو همراه باشید تا جنبه های مختلف این اختلال را با هم بررسی کنیم.
اختلال هذیان چیست؟
اختلال هذیان گویی نوعی اختلال روانپریشی است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب تصوراتی عجیب و غریب دارند که شامل موقعیت هایی است که ممکن است در زندگی واقعی رخ دهد، مانند دنبال کردن یا فریب خوردن. این توهمات معمولاً شامل تفسیر نادرست ادراکات یا تجربیات می شود. در واقع، این موقعیت ها یا نادرست هستند یا به شدت اغراق آمیز می باشند.
افراد مبتلا به اختلال توهم زا می توانند معاشرت و عملکرد خوبی در جامعه داشته باشند. این اتفاق برخلاف شرایط افراد مبتلا به سایر اختلالات روان پریشی است که ممکن است هذیان را نیز به عنوان نشانه اختلال خود داشته باشند. در برخی موارد، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است چنان درگیر هذیان های خود شوند که زندگی آن ها مختل شود.
اگرچه هذیان ممکن است نشانه ای از اختلالات شایع تر مانند اسکیزوفرنی باشد؛ اما وجود خود این اختلال نسبتاً نادر است. اختلال هذیان اغلب در اواسط تا اواخر زندگی اتفاق می افتد و در زنان کمی بیشتر از مردان شایع است.
انواع اختلال هذیان گویی
انواع مختلفی از اختلال هذیانی وجود دارد که فرد می تواند هر کدام از آن ها را تجربه کند. انواع گوناگون این اختلال عبارتند از:
- ارتومانیک (جنون عشقی)
افراد مبتلا به این نوع اختلال بر این باورند که شخص دیگری، اغلب فردی مهم یا مشهور، عاشق آن هاست. به عنوان مثال، تصور می کنند که بازیگری شناخته شده عاشق آن ها شده است.
- خود بزرگ بینی
افراد مبتلا به این نوع اختلال، احساس ارزشمندی، قدرت و دانش می کنند. آن ها ممکن است باور داشته باشند که استعداد زیادی دارند یا یک کشف مهم انجام داده اند.
- حسادت
افراد مبتلا به این نوع اختلال توهم زا معتقدند که همسر یا شریک جنسی آن ها بدون هیچ مدرک مشخصی خیانت می کند.
- گزند و آسیب
افراد مبتلا به این نوع اختلال بر این باورند که شخصی یا چیزی در حال بد رفتاری، جاسوسی یا تلاش برای آسیب رساندن به آن ها (یا فردی نزدیک به آن ها) است. افراد مبتلا به این نوع اختلال ممکن است به طور مکرر به مراجع قانونی شکایت کنند.
- خود بیمار انگاری
افراد مبتلا به این نوع اختلال معتقدند که دارای یک مشکل جسمی یا مشکل پزشکی هستند. برای مثال فرد تصور می کند دچار سرطان است یا روده اش پاره شده است.
- مختلط
افراد مبتلا به این نوع اختلال دارای دو یا چند نوع از هذیان هستند.
علائم و نشانه های اختلال هذیان چیست؟
وجود هذیان و توهم بارزترین نشانه این بیماری است که میزان آن در هر فرد متفاوت خواهد بود. یکی دیگر از ویژگی های این وضعیت این است که فرد اغلب از مشکل ساز بودن توهمات خود آگاه نیست. فرد نمی تواند بپذیرد که هذیان هایش غیرمنطقی یا نادرست است. در برخی از انواع اختلال توهم زا، خشم و رفتار خشونت آمیز وجود خواهد داشت. افراد مبتلا به اختلال هذیان ممکن است دچار اضطراب و یا افسردگی شوند. علائم اولیه این اختلال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تندخویی، عصبانیت، خلق تحریک پذیر
- دیدن، شنیدن یا احساس کردن چیزهایی که وجود ندارند
- کینه ورزی
علل اختلال هذیان گویی
مانند بسیاری دیگر از اختلالات روان پریشی، محققان هنوز علت دقیق اختلال هذیان را نمی دانند. با این حال، محققان در حال بررسی نقش عوامل مختلفی هستند که ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی
این واقعیت که اختلال توهم زا در افرادی که دارای سابقه ابتلا به این اختلال یا اسکیزوفرنی هستند شایع تر است، نشان می دهد که ممکن است یک عامل ژنتیکی دخیل باشد. محققان بر این باورند که مانند سایر اختلالات روانی، ممکن است از والدین به فرزندان بیولوژیکی آن ها منتقل شود.
- عوامل بیولوژیکی
محققان در حال مطالعه این موضوع هستند که چگونه ناهنجاری های برخی از مناطق مغز ممکن است در ایجاد ااین بیماری نقش داشته باشد. عدم تعادل برخی مواد شیمیایی در مغز، به نام انتقال دهنده های عصبی، با شکل گیری علائم این بیماری مرتبط است.
- عوامل محیطی و روانی
شواهد نشان می دهد که اختلال هذیانی می تواند توسط استرس ایجاد شود. اختلال مصرف الکل و مصرف مواد مخدر ممکن است این وضعیت را تشدید کنند. انزوای اجتماعی، حسادت، بی اعتمادی، سوء ظن و اعتماد به نفس پایین نیز از جمله عوامل روانشناختی هستند که ممکن است فرد را به دنبال توضیحی برای این احساسات و در نتیجه ایجاد توهم به عنوان راه حل سوق دهند.
تأثیرات و عوامل خطر
اختلالات هذیانی نسبت به سایر طیف های اسکیزوفرنی یا اختلالات روان پریشی تأثیر کمتری بر توانایی کلی فرد برای عملکرد دارند. با این حال، اگر باورهای توهمی فرد در موقعیت های مختلف ظاهر شود، تأثیرات منفی بسیار زیادی بر وی خواهد داشت. اگر اختلال هذیانی درمان نشود، برخی از پیامدهای منفی بالقوه ای که ممکن است فرد تجربه کند، به شرح زیر است:
- اختلال در روابط اجتماعی
- انزوای اجتماعی
- تنش با همسر یا شخص مهم دیگر
- عملکرد کاری ضعیف
- از دست دادن شغل
- مشکلات مالی
- بدتر شدن بیماری
- تحریک پذیری
- خشم یا رفتار خشونت آمیز
- مشکلات قانونی
تشخیص اختلال هذیان گویی
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی – عمدتاً متخصصان سلامت روان – این اختلال را زمانی تشخیص می دهند که فرد برای یک ماه یا بیشتر علائم هذیان را داشته باشد. همچنین فرد نباید علائم مشخصه سایر اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنی را داشته باشد.
اگر فردی علائم و نشانه های اختلال را تجربه کند، روانشناس یک بررسی پزشکی کامل و معاینه فیزیکی انجام می دهد. اگرچه هیچ آزمایشی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد؛ اما ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ممکن است از آزمایش های مختلفی مانند تصویر برداری، غربالگری و آزمایش خون استفاده کند تا هر گونه شرایط فیزیکی، داروها یا موادی را که می توانند باعث این اختلال شود را بررسی کند.
ممکن است روانپزشک یا روانشناس با اعضای خانواده و دوستان فرد مصاحبه کند تا آن ها بتوانند جزئیات بیشتری در مورد هذیان های فرد و جدول زمانی علائم ارائه دهند. از آن جایی که سایر شرایط سلامت روان می تواند باعث هذیان شود، متخصصان سلامت روان به دقت فرد را از نظر علائم دیگر ارزیابی می کنند. اختلال هذیان را می توان به اشتباه یکی از موارد زیر تشخیص داد:
- اختلال وسواس فکری جبری
- روان گسیختگی
- دلیریوم (روان آشفتگی)
- اختلال دو قطبی
- اختلالات شخصیت، به ویژه اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت پارانوئید
درمان اختلال توهم زا
درمان اختلال هذیان گویی اغلب شامل دارو و روان درمانی است. درمان می تواند بسیار دشوار باشد؛ زیرا افرادی که این اختلال را دارند اغلب منکر وجود اختلال یا بیماری می شوند. مطالعات نشان می دهد که نزدیک به نیمی از بیمارانی که با داروهای ضد روان پریشی درمان شده اند، حداقل بهبود نسبی را نشان می دهند. انواع روان درمانی عبارتند از:
روان درمانی فردی
این نوع درمان می تواند به فرد کمک کند تا افکاری را که تحریف شده است شناسایی و اصلاح کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
این یک نوع درمان ساختار یافته و هدفمند است. روانشناس به افراد کمک می کند تا افکار و احساسات خود را از نزدیک ببینند. آن ها متوجه خواهند شد که چگونه افکارشان بر اعمالشان تأثیر می گذارد. از طریق درمان شناختی رفتاری، آن ها می توانند افکار و رفتارهای منفی را بیاموزند و یاد بگیرند که الگوها و عادات فکری سالمی داشته باشند.
درمان خانواده محور
این درمان می تواند به افراد مبتلا به اختلال هذیان و خانواده های آن ها کمک کند. این درمان شامل آموزش روانی در مورد اختلال، آموزش بهبود ارتباط و آموزش مهارت های حل مسئله است.
همان طور که گفته شد، داروهای ضد روان پریشی (نورولپتیک) برای کمک به درمان اختلال توهم زا استفاده می شود. این داروها شامل موارد زیر است:
- کلرپرومازین
- فلوفنازین
- هالوپریدول
- تیوتیکسن
- تری فلوپرازین
- پرفنازین
- تیوریدازین
- ریسپریدون
- کلوزاپین
- کوئتیاپین
- زیپراسیدون
- الانزاپین
