چیزهایی که از اختلال اوتیسم نمی دانید!
در این مطلب قصد داریم تا درباره اختلال اوتیسم صحبت کنیم. شناسایی اوتیسم در کودکان میتواند تأثیر بسزایی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال داشته باشد. فارغ از نژاد و فرهنگ، اختلال اوتیسم (ASD) در سراسر جهان گسترش یافته و در میان پسران شایع‌تر از دختران است. با ما در مشاورلایو همراه باشید تا هر اطلاعات مفیدی که در این رابطه نیاز دارید، در اختیار شما قرار دهیم.
اختلال اوتیسم چیست؟
اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD) به طیف گسترده‌ای از شرایط که با مشکلات رفتارهای اجتماعی، گفتاری، تعامل و ارتباطات غیر کلامی مشخص می‌شود، اشاره دارد. یکی از علل شناخته شده در بروز این اختلال، عوامل ژنتیکی است. از آنجایی که اوتیسم یک اختلال طیف است؛ در نتیجه هر فرد مبتلا به این اختلال مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف دارد. راه‌هایی که افراد مبتلا به اوتیسم یاد می‌گیرند، فکر میکنند و به حل مسئله می‌پردازند، میتواند بسیار پیشرفته تا بسیار چالش برانگیز باشد.
برخی از افراد مبتلا به ASD ممکن است در زندگی روزمره خود به پشتیبانی قابل توجهی نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به حمایت کمتری نیاز داشته و در برخی موارد کاملاً مستقل زندگی کنند. ممکن است عوامل مختلفی بر رشد و گسترش اوتیسم تأثیر بگذارند و اغلب با حساسیت‌های حسی و مسائل پزشکی مانند اختلالات دستگاه گوارش (GI)، تشنج یا اختلالات خواب و همچنین مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب و افسردگی همراه است.
تشخیص طیف اوتیسم در کودکان
علائم اوتیسم در کودکان معمولاً در سن 2 یا 3 سالگی ظاهر می‌شود. برخی از علائم حتی زودتر ظاهر می‌شوند و اغلب می‌توان آن‌ها را در اوایل 18 ماهگی تشخیص داد. تحقیقات نشان می‌دهد که اقدامات زود هنگام منجر به نتایج مثبت در زندگی افراد مبتلا به اوتیسم می‌شود.
از آن جا که اختلال ASD همواره با افراد همراه است، ممکن است مبتلایان در ایجاد و حفظ دوستی، برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان یا درک این که چه رفتارهایی در مدرسه یا شغل انتظار می‌رود، مشکل داشته باشند. تشخیص قطعی وجود این اختلال توسط متخصصان غربالگری اتفاق خواهد افتاد. غربالگری فرآیند رشد، یک بررسی کوتاه مدت است که طی آن مشخص می‌شود آیا کودک مهارت‌های لازم را در مدت زمان معین به دست آورده یا خیر.
علت بروز این اختلال
بیشتر افراد علت بروز اختلال اوتیسم را نقص ژنتیک می‌دانند؛ اما عوامل دیگری مانند عوامل محیطی نیز بی‌تأثیر نیستند. تاکنون نقایصی در ژن‌های افراد مبتلا به این اختلال مشخص شده و همزمان بررسی گردیده که چه چیزی میتواند منجر به بروز این تغییرات شود. یکی از عوامل بیرونی که باعث جلب توجه دانشمندان شده است وجود آلاینده‌های زیست محیطی و سطح بالای آلودگی هوا است.
علائم وجود اختلال اوتیسم در کودکان
اختلال اوتیسم در سال‌های اول زندگی خود را نشان می‌دهد به صورتی که 50 درصد والدین پیش از 12 ماهگی و 80 تا 90 درصد والدین پیش از 24 ماهگی متوجه وجود علائم در کودکشان می‌گردند. فرد مبتلا با چالشهای رفتاری و اجتماعی زیادی رو‌به‌روست، وجود رفتارهای تکراری و عدم ارتباط با دنیای اطراف و نقایص گفتاری از جمله چالشهای اختلال ASD هستند.
علائم قطعی ASD در سنین بین 2 تا 3 سالگی خود را نشان می‌دهد؛ ولی محققین در حال بررسی و کار بر روی علائم تا پیش از 18 ماهگی هستند. مهم‌ترین نکته در مورد اوتیسم در کودکان, تشخیص به هنگام این اختلال است تا بتوان با استفاده از تکنیک‌ها و رویکردهای استاندارد از دوره حساس رشد این کودکان نهایت استفاده را نمود و نقایص به وجود آمده را جبران یا پیشگیری کرد.
- مشکل در حفظ تماس چشمی
- عدم واکنش در هنگام صدا زدن اسم آن‌ها
- عدم نمایش احساسات در صورت (تعجب، عصبانیت و…)
- استفاده نکردن از حرکات دست، مانند دست تکان دادن
- عدم به اشتراک‌گذاشتن علایق خود با دیگران (به عنوان مثال نشان دادن یک اسباب بازی مورد علاقه)
- بازی‌های تخیلی ندارند
- با همسالان ارتباط کمی برقرار میکنند
- به چیزهایی که علاقه دارند اشاره نمیکنند و به جای آن دست والدینشان را می‌گیرند و به سمت وسیله یا خواسته‌ای که دارند، می‌برند
- به جزئیات اشیا علاقه دارند
- کلمات تکراری و بی‌معنی بکار می‌برند
- بد غذا هستند و انتخاب‌‌های محدودی برای غذا دارند
- بازی‌های تکراری و علاقه‌های محدودی دارند
- خواب و بیداری منظم و طبیعی ندارند
- کلماتی را که می‌‌شنوند طوطی وار و بیش از حد معمول تکرار میکنند
معمولاً این کودکان توانایی برقراری ارتباط موثر را ندارند.
عوامل مؤثر در ابتلا به این اختلال
محققان دلایل اصلی ابتلا به اوتیسم در کودکان را نمی‌دانند؛ اما مطالعات نشان می‌دهد که ژن‌های یک شخص می‌توانند با عوامل محیطی دست به دست هم داده تا منجر به ASD شوند. برخی از عواملی که با افزایش احتمال ابتلا به ASD همراه هستند عبارتند از:
- داشتن خواهر و برادر با اختلال اوتیسم
- داشتن پدر و مادری با سن زیاد
- داشتن شرایط ژنتیکی خاص (مانند سندرم داون یا سندرم شکننده X)
- وزن بسیار کم هنگام تولد
- عدم تعادل متابولیک
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین و سموم محیطی
- عفونت‌های ویروسی مادر
- قرار گرفتن جنین در معرض داروهای اسید والپروئیک یا تالیدومید (تالومید)
انواع اختلال اوتیسم
اختلال اوتیسم در کودکان با مشاورلایو
مانند اکثر اختلالات دیگر اوتیسم نیز دارای طیف گسترده‌ای است که به شرح زیر هستند:
- سندرم آسپرگر (Aspergers syndrome): این کودکان مشکلی با زبان ندارند. در واقع، آن‌ها معمولاً در آزمون‌های هوشی، امتیاز متوسط یا بالاتر از میانگین می‌گیرند. افراد دارای سندروم آسپرگر دارای مشکلات اجتماعی و دامنه محدودی از علایق هستند.
- اختلال اوتیسم (Autistic disorder): این همان چیزی است که اکثر مردم با شنیدن کلمه “اوتیسم” به ذهنشان می‌آید و به مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و بازی در کودکان زیر 3 سال اشاره دارد.
- اختلال از هم گسیختگی کودکی (Childhood disintegrative disorder): این کودکان حداقل برای 2 سال رشد معمولی داشته و سپس برخی یا بیشتر مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را از دست میدهند.
- اختلال فراگیر رشد (Pervasive developmental disorder): اختلال فراگیر رشد با نام‌های دیگری مانند اوتیسم آتیپیک یاPDD نیز شناخته می‌شود. اگر کودک برخی رفتارهای اوتیسمی مانند تأخیر در مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی را داشته باشد؛ اما در گروه دیگری قرار نگیرد، ممکن است پزشک برای او از این اصطلاح استفاده کند.
اوتیسم در بزرگسالی
اوتیسم اختلالی مادام‌العمر بوده و ممکن است در برخی از افراد در زمان بزرگسالی تشخیص داده شود. عدم تشخیص در سنین پایین به این دلیل است که علائم مشخصی در دوره‌های پیشین وجود نداشته و یا به اشتباه بیش فعالی و وسواس تشخیص داده شده‌اند. اوتیسم در بزرگسالان دارای علائم زیر است:
- در تعاملات اجتماعی با مشکلاتی مواجه بوده و ممکن است اصلا دوستی نداشته باشند
- از برقراری ارتباط چشمی اجتناب میکنند
- متوجه حرکت‌های غیرکلامی و یا ایما و اشارات در صورت دیگران نمی‌شوند و یا آن‌ها را درک نمیکنند
- تغییر در صدای دیگران در اثر تغییر حالات عاطفی و هیجانی را درک نمیکنند
- طبق روال و اصولی که برای خودش تعریف نموده عمل می‌کند و تغییر در آن‌ها موجب عصبانیت یا رنجش می‌گردد
- رفتارهای تکراری مانند ضربه زدن با دست به میز و یا دیوار یا به بدن خود دارند
- حافظه آن‌ها بسیار خوب است
- این افراد در مشاغل خود بیشتر دوست دارند بر اساس دستورالعمل‌ها کار کنند
- افراد مبتلا به اوتیسم در بزرگسالی در مشاغلی مانند it یا برنامه‌نویسی که به صورتی روتین انجام می‌گردد موفقیت دارند و از آن لذت می‌برند
- صلا از گفتار استفاده نمیکنند
- از تغییرات در امور روزمره بسیار ناراحت شده و بهم می‌ریزند
- در زندگی روزمره مانند دستشویی رفتن، لباس پوشیدن، مسواک زدن، حمام کردن نیازمند کمک هستند
- داشتن رژیم غذایی خاص
- اضطراب شدید با علائم تحریک‌پذیری، بیخوابی، تپش قلب، سر درد و سرگیجه
- افسردگی
درمان اوتیسم در کودکان
درمان اوتیسم باید در اسرع وقت پس از تشخیص آغاز شود. درمان اولیه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا مراقبت‌های مناسب و خدمات مناسب میتواند مشکلات افراد را برای یادگیری مهارت‌های جدید کاهش دهد. افراد مبتلا به ASD ممکن است با طیف گسترده‌ای از مسائل روبرو شوند و به این معنی که نمی‌توان تنها از یک روش مشخص برای درمان استفاده کرد. بهترین روشهای برای درمان اوتیسم به شرح زیر هستند:
- داروها
اختلال اوتیسم در کودکان میتواند با علائمی مانند تحریک‌پذیری، پرخاشگری، رفتارهای تکرار شونده، بیش فعالی، عدم توجه و اضطراب و افسردگی همراه باشد؛ ممکن است در این زمان روانپزشک داروهایی برای تسکین و کاهش علائم تجویز کند و داروهایی مثل آریپیرازول و ریسپریدون که از داروهای ضد روانپریشی هستند بسیار کمک کننده خواهند بود.
• گفتار درمانی و تمرین‌های کلامی
تمرین‌های کلامی زیر نظر متخصص گفتار درمانی باعث تقویت مهارت‌های کلامی کودکان مبتلا به اوتیسم می‌شود. با تمرین‌های مکرر و مداوم بخش‌هایی از مغز که در تکلم نقش دارند به مرور زمان کارایی بهتری کسب میکنند. به صورتی که می‌توان شاهد تقویت مهارت‌های گفتاری آن‌ها در بلند مدت بود.
• کار درمانی حسی
شاید کاری مانند مسواک زدن برای افراد سالم بسیار آسان به نظر برسد؛ اما همین کار برای کودکان مبتلا به این اختلال به دلیل چالشهای حسی، امری دشوار و آزار دهنده خواهد بود. یک متخصص کار درمانی به خوبی میتواند مشکل اوتیسم در کودکان را درک کرده و با استفاده از استراتژی‌ها و تکنیک‌‌های خلاقانه، از جمله روشهای مبتنی بر یکپارچگی حسی، کودک را در برطرف شدن چنین مشکلاتی یاری کند.
• آموزش به والدین
کلاس‌های آموزشی و گروه‌‌های مرتبط با آن در انجمن‌‌های ASD، راهکارها و دانشی را در اختیار والدین قرار میدهند تا بتوانند با رفتارهایی موثر با کودکان مبتلا به این اختلال تعامل داشته باشند. تشویق و تحریک احساسات کودک سبب تقویت قدرت حسی و ادراکی او خواهد شد. در کلاس های آموزشی، خانواده‌ها تجربه‌های سودمند خود را در اختیار یکدیگر قرار میدهند. این موضوع میتواند نقش مهمی در بهبود شرایط زندگی کودکان اوتیسمی داشته باشد.
رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به اوتیسم
- منیزیم
وجود منیزیم کافی در رژیم غذایی کودکان مبتلا به ASD، در کاهش علائمی مانند اضطراب، دندان قروچه، الگوهای تکراری، تمرکز پایین و کم‌توجهی موثر است. با کاهش چنین علائمی رفتار درمانی و کار درمانی نیز بهتر و اثربخش‌تر پیش خواهد رفت. دانه کنجد، انواع سبزیجات، بادام و تخمه آفتابگردان از غذاها و خوراکی های غنی از منیزیم به شمار می‌آیند.
- غذاهای کمک کننده به عملکرد بهتر روده
طبق تحقیقات علمی، باکتریهای مفید روده تأثیر بالایی در خلق و خو، کاهش تحریک‌پذیری و پرخاشگری افراد مبتلا به ASD دارند. این باکتریها اعصاب محیطی را تحت تاثیر قرار میدهند که این امر سبب تولید پیام‌رسان‌های شیمیایی مختلفی در سیستم عصبی می‌شود. کمک به سلامت روده و حفظ باکتریهای مفید و دفع باکتریهای مضر یکی از اقدامات موثر در کاهش علائم ASD در کودکان است. مصرف غذاهایی که باعث رشد و نمو باکتریهای مفید می‌شود و پرهیز از غذاهایی که این باکتریها را تضعیف میکنند، از روشهای مراقبتی مناسب به شمار می‌آید.
- کاهش مصرف مواد قندی و شیرین
یکی از اثرات مضر قند و شکر در برنامه غذایی کاهش باکتریهای پروبیوتیک در روده است. وقتی که تعداد این باکتریها مفید کاهش یابد، تأثیر منفی بر خلق‌وخو و احساسات بر جای خواهد گذاشت. از سویی دیگر مصرف مواد قندی سبب افت و خیز ناگهانی در قند خون و تغییرات چشمگیر خلق‌وخو در افراد اوتیسمی می‌شود.
- مصرف خوراکی‌های حاوی ملاتونین
یکی از شایع‌ترین مشکلات این کودکان بدخوابی است که عامل مهمی در تحریک‌پذیری مفرط و پرخاشگری‌های آن‌ها به شمار می‌آید. اختلال در چرخه خواب به دلایل هورمونی و تغییرات فیزیولوژیک بدن را می‌توان به کمک یک برنامه غذایی غنی و مفید کاهش داد. مکمل‌‌های حاوی ملاتونین نیز برای اختلالات اوتیسمی در دسترس است و تحت نظر پزشک قابل مصرف هستند. از مواد غذایی ملاتونین دار می‌توان به آلبالو، زرشک، تخم مرغ، شیر و ماهی اشاره نمود.
