افسردگی پس از زایمان و نقش خانواده در درمان آن
مشکلی نسبتاً شایع در میان والدینی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، افسردگی پس از زایمان است. تولد نوزاد می‌تواند آمیزه‌ای از احساسات ضد و نقیض (از احساس هیجان و لذت گرفته تا احساس ترس و اضطراب) باشد. این تغییر خلقوخو می‌تواند به عنوان علائم افسردگی پس از زایمان شناخته شود. افسردگی بعد زایمان نشانه نقص، عدم علاقه به نوزاد یا ضعف شخصیتی مادر نیست؛ بلکه تنها یک عارضه ساده زایمان است.
با ما در این مطلب از مشاورلایو همراه باشید تا با هم جنبه‌های مختلف این اختلال را بررسی کنیم.
افسردگی پس از زایمان چیست؟
افسردگی بعد از زایمان (PPD) ترکیبی پیچیده از تغییرات جسمی، عاطفی و رفتاری است که در بعضی از خانم‌ها اتفاق می‌افتد. طبق گفته DSM 5، دفترچه راهنمایی که برای تشخیص اختلالات روانی استفاده میشود، PPD نوعی افسردگی است که طی 4 هفته پس از زایمان آغاز میشود.
این نوع افسردگی با تغییرات شیمیایی، اجتماعی و روانشناختی در ارتباط است که هنگام بچه دار شدن اتفاق می‌افتد. این اصطلاح طیف وسیعی از تغییرات جسمی و عاطفی که بسیاری از مادران تجربه می‌کنند را توصیف می کند. برای بسیاری از خانم‌ها، علائم افسردگی در 3 تا 5 روز از بین می‌روند. اگر علائم پس از این مدت از بین نرود یا بیش از 2 هفته احساس غم، ناامید یا پوچی کنید، ممکن است افسردگی بعد از زایمان داشته باشید.
عدم توجه به درمان باعث میشود تا افسردگی مزمن و ماندگار شود. در این حالت، نه تنها تأثیر منفی بر روی مادر و رابطه وی با همسرش میشود؛ بلکه باعث افزایش خطر اختلال در رشد شناختی، عاطفی و حرکتی کودک نیز میشود. همچنین می‌تواند باعث بروز مشکلات دیگری مانند عدم اعتماد به نفس و مشکلات رفتاری در فرزند خواهد شد.
علائم افسردگی پس از زایمان چیست؟
علائم افسردگی پس از زایمان را بشناسیم
برخی از تغییرات طبیعی پس از بارداری می‌تواند علائمی شبیه به افسردگی ایجاد کند. اگر علائم و نشانه‌ها بیش از 2 هفته به طول بیانجامد باید حتماً با پزشک یا مشاور مشورت کرد. از جمله علائمی که میتوانند نشانه افسردگی بعد از زایمان باشند به شرح زیر است:
- احساس بی‌قراری یا تغییر خلقوخو
- احساس غم و اندوه، ناامید یا پوچی
- گریه شدید
- فکر صدمه زدن به کودک
- فکر خودکشی
- نداشتن علاقه به کودک
- نداشتن انرژی و انگیزه
- خوردن عصبی (بی‌اشتهایی یا پرخوری)
- اختلال خواب
- عدم تمرکز
- مشکل حافظه
- احساس بی‌ارزش یا گناهکاری
- از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت‌هایی که قبلاً از آن لذت می‌بردید
- فاصله گرفتن از دوستان و خانواده
- سردرد
- مشکلات معده
- وسواس بیش از حد
- ترس از تنها ماندن با کودک
- مشکل در تصمیم‌گیری
- خشم
برخی از خانم‌ها در مورد علائم خود با کسی صحبت نمی‌کنند. آنها ممکن است احساس خجالت، شرمنده یا گناه داشته باشند. همچنین نگران باشند که به عنوان مادری بد دیده شوند. هر زن می‌تواند در دوران بارداری یا بعد از بچه‌دار شدن افسرده شود. این بدان معنا نیست که شما یک مادر بد هستید.
انواع افسردگی پس از زایمان
سه نوع مختلف از اختلالات خلقی پس از زایمان وجود دارد. در این قسمت قصد داریم تا انواع افسردگی بعد زایمان را بررسی کنیم.
- تغییر خلق و خو
تغییر خلقوخو پس از زایمان بین 50 تا 75 درصد از افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تغییر خلقوخو در مادران با غم و اندوه، اضطراب و دوره‌های مکرر و طولانی گریه همراه خواهد بود. این وضعیت معمولاً در هفته اول (یک تا چهار روز) پس از زایمان آغاز میشود. اگرچه این حالت یک تجربه ناخوشایند است؛ اما این بیماری معمولاً طی دو هفته بدون درمان از بین می‌رود. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید کمک گرفتن از دوستان، خانواده یا همسر است.
- افسردگی بعد از زایمان
این نوع افسردگی یک وضعیت بسیار جدی تر از تغییر خلقوخو است که از هر 7 مادر 1 نفر را درگیر میکند. اگر قبلاً افسردگی پس از زایمان داشته‌اید، خطر ابتلا مجدد در هر بارداری به اندازه 30 درصد افزایش می‌یابد. ممکن است گریه مکرر، تحریک‌پذیری و خستگی و همچنین احساس گناه، اضطراب و عدم توانایی در مراقبت از کودک یا خودتان را تجربه کنید. علائم می‌تواند چند ماه طول بکشد، درمان با روان درمانی یا داروهای ضد افسردگی روشی بسیار مؤثر است.
- روان‌پریشی پس از زایمان
روان‌پریشی پس از زایمان نوعی بسیار شدید از افسردگی پس از زایمان است و نیاز به مراقبت پزشکی ویژه دارد. این وضعیت نسبتاً نادر است و از 1000 نفر تنها 1 نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این نوع از افسردگی بعد زایمان به سرعت اتفاق می‌افتد و شدید است و چند هفته تا چند ماه به طول می‌انجامد. علائم افسردگی پس از زایمان شامل آشفتگی شدید، سردرگمی، احساس ناامیدی و شرم، بی‌خوابی، پارانویا، توهم، بیش فعالی، گفتار سریع یا اختلال دوقطبی است. روان‌پریشی پس از زایمان نیاز به توجه و درمان فوری دارد؛ زیرا خطر خودکشی و خطر آسیب به کودک بسیار زیاد است. درمان معمولاً شامل بستری شدن، روان درمانی و دارو خواهد بود.
عوامل بروز افسردگی بعد زایمان
هنوز هیچ دلیل خاصی برای این نوع افسردگی مشخص نشده است. با این حال، عوامل فیزیکی و عاطفی زیادی وجود دارند که ممکن است فرد را مستعد بروز افسردگی کند. پزشکان و متخصصان بر این باورند که این موضوع تا حد زیادی ناشی از شرایط ژنتیکی و محیطی است.
عواملی که فرد را پس از زایمان مستعد افسردگی میکند عبارتند از: سن مادر در زمان بارداری، سابقه افسردگی یا اختلال دوقطبی قبل یا در طول بارداری، عوارض زایمان از بارداری‌های قبلی، تعداد فرزندان، تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، سابقه اختلال سندروم پیش از قاعدگی، تنهایی، عدم حمایت اجتماعی و اختلاف زناشویی. همچنین مادرانی که نوزادانشان در بخش مراقبت‌‌های ویژه قرار گرفته‌اند و یا به دلیل ناباروری تحت درمان هستند و یا حتی دارای شرایطی مانند اختلالات تیروئید یا دیابت نوع یک و دو هستند، مستعد افسردگی بعد از زایمان خواهند بود.
نقش همسر در افسردگی
نقش همسر در افسردگی بعد از زایمان بسیار مهم است. مهم‌ترین وظیفه شوهر به عنوان فردی که به همسر خود بسیار نزدیک است، این خواهد بود که به محض دیدن علائم و نشانه‌های افسردگی، در زودترین زمان ممکن از یک روانپزشک کمک بگیرد و با فکر اینکه با گذشت زمان حالش بهتر میشود مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازد.
نداشتن رابطه عاطفی خوب با همسر به خصوص در دوران بارداری تشدیدکننده امکان ابتلا به افسردگی بعد از زایمان است. بنابراین داشتن رابطه عاطفی خوب با همسر در دوران بارداری و پس از زایمان در کمک به هر چه بهتر سپری شدن این دوران بسیار کمک کننده می‌باشد. از آنجا که طبق آمار تعداد زیادی از زنانی که دچار افسردگی می‌شوند احساس می‌کنند همسرانشان حمایت کننده نیستند، شوهران با بیشتر کردن توجه و حمایت عاطفی از همسراشان میتوانند به آنها کمک کنند.
آیا می‌توان از بروز افسردگی‌های بعد از زایمان جلوگیری کرد؟
خیر، از افسردگی بعد زایمان نمی‌توان جلوگیری کرد. با این حال، اگر سابقه افسردگی دارید، می‌توانید خود را آماده کنید. آماده سازی ممکن است شامل سالم نگه داشتن ذهن و بدن شما باشد. در دوران بارداری خود تغذیه سالم داشته باشید، ورزش کنید و راهکارهای کاهش استرس را بیاموزید. هنگامی که کودک به دنیا آمد، از مصرف الکل و کافئین دوری کنید. با این حال، اگر نگران هستید که افسردگی پس از زایمان داشته باشید، پیش از در بارداری یا زودتر از زایمان به پزشک مراجعه کنید.
افسردگی بعد از زایمان در پدران
افسردگی بعد زایمان در مردان چگونه است؟
افسردگی زایمان تنها به مادران محدود نمی‌‌شود. دیده شده است که حدود 10 درصد از پدران نیز ممکن است افسردگی پیش از تولد یا پس از زایمان، که گاهی افسردگی بعد از زایمان پدری نامیده می شود را تجربه کنند. افسردگی در این پدران با تغییر خلقوخو، خستگی، تغییر در الگوی خواب، تغییر در میل به غذا (بی‌اشتهایی یا پرخوری)ا و همچنین اضطرات یا غم ظاهر میشود.
پدرانی که بسیار جوان هستند، سابقه افسردگی، مشکل در رابطه با همسر دارند یا از نظر مالی در تلاش یا رقابت هستند، بیشترین خطر ابتلا به این نوع افسردگی را دارند. افسردگی در پدران می‌تواند نتایج منفی مشابهی بر روابط زوجین و رشد کودک داشته باشد. درمان‌ها و حمایت‌های مشابهی برای افسردگی پدران وجود دارد.
درمان افسردگی
اگر علائم افسردگی پس از زایمان درمان نشود، می‌تواند ترسناک باشد. لازم است بدانید که این عارضه تا حد بسیار زیادی قابل درمان است، بنابراین لازم نیست که بترسید یا دلهره داشته باشید. داشتن مشاور یا پزشکی که شرایط شما برایش قابل درک باشد، می‌تواند کمک کند کمتر احساس تنهایی کنید.
اگر شما علائم خفیفی از افسردگی را دارید، پزشک ممکن است توصیه کند به طور منظم با او ملاقات کنید. اگر علائم شما شدیدتر باشد، ممکن است برای شما مشاوره و داروهای ضد افسردگی یا هر دو را توصیه کند. داروهای ضد افسردگی، مواد شیمیایی مغز را متعادل میکند که تنظیم کننده خلقوخو است. روش‌های درمان به شرح زیر هستند:
- روان درمانی
صحبت کردن پیرامون نگرانی‌ها با یک روان درمانگر می‌تواند کمک کننده باشد. از این طریق مادر می‌تواند راه‌‌های بهتری برای روبه‌رو شدن با احساساتش، حل مشکلاتش، قرار دادن اهداف حقیقی و پاسخ مثبت به شرایط را پیدا کند. گاهی خانواده درمانی یا رابطه درمانی نیز کمک کننده است.
- داروهای ضد افسردگی
روانپزشک ممکن است داروی ضد افسردگی پیشنهاد کند. اگر مادر شیردهی دارد، هر دارویی مصرف کند وارد شیر میشود. با این حال اغلب داروهای ضد افسردگی میتوانند طی دوران شیردهی استفاده شوند. طبق مطالعات داروهایی مانند ایمی پرامین و نورتریپتیلین کم‌خطرترین داروها برای نوزاد هستند. البته اگر فردی دچار مشکلات قلبی، صرع یا افسردگی شدید با تفکرات خودکشی باشد، نمی‌تواند از این دسته دارویی استفاده کند و برای این افراد معمولاً پاروکستین و سرترالین تجویز میشود.
- درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی دیگر از روش‌ها برای درمان افسردگی پس از زایمان است. مطالعات بی‌شماری نشان می‌دهد که رفتار درمان شناختی منجر به بهبود قابل توجهی در عملکرد و کیفیت زندگی افراد میشود. CBT نشان داده شده است که به اندازه سایر اشکال روانشناختی یا داروهای روانپزشکی مؤثر است. هدف از این درمان کمک به شناسایی و به چالش کشیدن افکار مخرب و یادگیری استراتژی‌های مفید برای مقابله با آنها است.
چگونه همسر، خانواده و دوستان میتوانند به درمان این اختلال کمک کنند؟
در این دوران حمایت شدن از سوی همسر، خانواده و دوستان بسیار مهم است. از طریق موارد زیر میتوانند به مادر کمک کنند تا این دوران را پشت سر بگذارد.
- علائم را بدانید. علائم افسردگی و اضطراب را بشناسید و در صورت مشاهده علائم، از مادر بخواهید که به پزشک یا مشاور مراجعه کند.
- گوش کردن به مادر. به مادر اطلاع دهید که می‌خواهید نگرانی‌های او را بشنوید. به عنوان مثال، بگویید “من متوجه می‌شوم که ناراحت یا مضطربی”.
- از او حمایت کنید. به مادر بگویید که او تنها نیست و شما برای کمک به او اینجا هستید. سعی کنید در حالی که او استراحت می کند، به کارهای خانه بپردازید.
- او را تشویق کنید. ممکن است مادر احساس ناراحتی کرده و به دنبال کمک گرفتن نباشد. او را تشویق کنید تا با مشاورصحبت کند.
کلام آخر
افسردگی پس از زایمان تهدیدی برای سلامت روان والدین است و نیاز به مشاوره‌های تخصصی دارد. علائم این نوع افسردگی متغییر بوده و تشخیص به موقع می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. این نوع از افسردگی تنها مختص به مادران نیست و پدران نیز میتوانند به آن دچار شوند. شناخت و درک علائم از سوی اطرافیان می‌تواند نقش مهمی در درمان داشته باشد. سابقه بیماری، سن مادر، شرایط محیطی و غیره از جمله عواملی هستند که میتوانند منجر به بروز افسردگی بعد زایمان در مادران شوند. داشتن تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم می‌تواند از بروز افسردگی‌های شدید پس از تولد نوزاد جلوگیری کند.
